Τί είναι αυτό που πραγματικά κινητοποιεί κάποιον, ούτως ώστε να πράξει ή να πετύχει κάτι, που έχει θέσει ως στόχο. Τι είναι αυτό που διατηρεί σε κάποιον τη φλόγα και του δίνει νόημα και ουσία να συνεχίσει. Ποιος είναι ο λόγος, που κάποιος συνεχίζει και προσπαθεί ώστε να φτάσει στον επιθυμητό στόχο-αποτέλεσμα που έχει θέσει. Ποιες είναι οι προτεραιότητες που θέτει κάποιος και ιεραρχεί όλα όσα θέλει να πράξει και να επιτύχει. Και τέλος, ποια είναι τα κριτήρια του καθενός, ούτως ώστε να προσθέσει ή να αφαιρέσει κάτι το οποίο είτε μακροπρόθεσμα είτε βραχυπρόθεσμα θα του προσφέρουν όλα όσα χρειάζεται ή όλα όσα έχει σκεφτεί ότι θα πετύχει. Η «μαγική» λέξη ΠΙΣΩ απ’ όλα τα προαναφερθέντα είναι, το ΚΙΝΗΤΡΟ.
Τα κίνητρα είναι μια εσωτερική συνειδητή ή ασυνείδητη κατάσταση (ένστικτο, ανάγκη, ορμή, επιθυμία, πρόθεση) που διεγείρει το άτομο και το διατηρεί ενεργό, ρυθμίζοντας ανάλογα τις καταστάσεις του περιβάλλοντος ώστε να παραμείνει επικεντρωμένο στους στόχους του. Άρα το κίνητρο είτε ωθεί είτε απωθεί το άτομο από ή προς συγκεκριμένες πράξεις. Πιο συγκεκριμένα τα κίνητρα είναι η «δύναμη» που ωθεί το άτομο :
- Να ασχολείται με κάποια δραστηριότητα,
- Να ενεργοποιείται απέναντι στα ερεθίσματα που δέχεται,
- Να ενδιαφέρεται για ό,τι συμβαίνει
- Να οδηγεί τις ενέργειες του με σκοπό την πραγματοποίηση συγκεκριμένων στόχων
Επομένως, η έννοια της παρακίνησης, βοηθάει να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε. Τα κίνητρα του καθενός, δεν είναι ένα σταθερό και μόνιμο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας και δεν είναι κάτι το οποίο δεν μπορεί να μεταβληθεί. Επομένως, είναι μία διαδικασία ,η οποία είναι δυναμική και ρευστή και όχι ένα συγκεκριμένο συμβάν ή κατάσταση. Η παρακίνηση, θεωρείται ότι είναι κάτι παραπάνω από δύναμη θέλησης – ξεκινάει πολύ πριν ξεκινήσουμε να κάνουμε κάτι, πολύ πριν ξεκινήσουμε να υλοποιούμε οτιδήποτε σκεφτόμαστε και θέλουμε να πράξουμε. Ο λόγος λοιπόν τον οποίο κάνουμε κάτι περιλαμβάνει μέσα και το πως προσεγγίζουμε μια κατάσταση αλλά και πως αποφεύγουμε μια άλλή ή περισσότερες καταστάσεις. Έχοντας κατανοήσει και συνειδητοποιήσει λοιπόν τι θέλουμε να κάνουμε και γιατί το κάνουμε, παράλληλα πρέπει να καταλάβουμε και τι πρέπει να αποφύγουμε.
Σε πλείστες έρευνες, έχει αναφερθεί ότι, η παρακίνηση διαφέρει όχι μόνο ως προς την ένταση που κάποιος έχει αλλά και ως προς το είδος, καθώς τόσο εσωτερικοί παράγοντες όσο και εξωτερικές επιρροές, όπως το περιβάλλον, είναι πιθανόν να επηρεάσουν τα κίνητρα του κάθε ανθρώπου. Οι λόγοι για τους οποίους, κάποιος κάνει κάτι, αλλάζουν τόσο με την πάροδο του χρόνου όσο και με τις συνθήκες, καθώς ο άνθρωπος είναι ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο και εξελισσόμενο είδος. Επιπρόσθετα, οι λόγοι που κάποιος κάνει κάτι, είναι η κινητήρια δύναμη της δράσης και της συμπεριφοράς του και επηρεάζει όχι μόνο την επιλογή της συμπεριφοράς του, αλλά και τη δέσμευση σε αυτή και την προσπάθεια που θα επενδυθεί και την επιμονή που θα επιδειχθεί.
Τα κίνητρα παρ’ όλα αυτά είναι χωρισμένα σε τρεις μεγάλες κατηγορίες :
- Εσωτερικά κίνητρα : είναι τα πιο δύσκολα να εσωτερικευθούν καθώς ο απώτερος και βαθύτερος σκοπός είναι η ευχαρίστηση που νιώθεις όταν ασχολείσαι με οτιδήποτε θέλει κάποιος να φέρει εις πέρας.
Η εσωτερική παρακίνηση επιτυγχάνεται μόνο όταν υπάρχει η διάθεση και η πρόθεση για εκμάθηση σε νέες δεξιότητες και ικανότητες, ή η προσπάθεια για εκπλήρωση με στόχο την προσπάθεια να ολοκληρώσει κάποιος κάτι, να ξεπεράσει τον εαυτό του ή να είναι δημιουργικός και φυσικά τα εσωτερικά κίνητρα έχουν ως σκοπό να βιώσει κάποιος τη διέγερση και να απολαύσει ευχάριστα συναισθήματα από οποιαδήποτε ασχολία καταπιαστεί.
Τα εσωτερικά κίνητρα λοιπόν, είναι εγγενή κίνητρα και αφορούν τις ιδέες, τις γνώσεις, αξίες του ατόμου, την έμφυτη προδιάθεση και επιθυμία για μάθηση, την τάση για διερεύνηση του περιβάλλοντος, την «περιέργεια» για το άγνωστο που κάποιους τους τρομάζει και κάποιους τους εξιτάρει. Επί της ουσίας, το εσωτερικό κίνητρο επιτυγχάνεται όταν κάποιος επιδιώκει να πετύχει κάτι επειδή το θεωρεί αξιόλογο και για προσωπικούς λόγους .
- Τα εξωτερικά κίνητρα : Αναφέρονται είτε σε χρήματα είτε σε διάφορα είδους «έπαθλα», όπου ο καθένας προσδοκά να αποκομίσει από μια ενέργεια ή πράξη. Η εξωτερική ρύθμιση που προσπαθεί ο καθένας να επιτύχει μέσω εξωτερικών πηγών και αμοιβών είναι στην ουσία η υποχρέωση που νιώθει κάποιος ότι κάτι πρέπει να κάνει , ή όταν κάποιος έχει κάποια επίπτωση, τιμωρία ή συνέπεια για κάτι το οποίο δεν έκανε.
- Έλλειψη κίνητρων: Κάποιος λοιπόν μπορεί να σκεφτεί ότι πραγματικά δεν καταλαβαίνει είτε τον λόγο που συμμετέχει κάπου, είτε τον πραγματικό λόγο που κάποιος ασχολείται με μια δραστηριότητα ή πράττει κάτι. Το άτομο αυτό συνήθως έχει την αίσθηση ότι δεν ελέγχει καθόλου την συμπεριφορά του και συμπεριφέρεται χωρίς πρόθεση.
Όταν λοιπόν χρειάζεται να ενισχυθεί η παρακίνηση κάποιου ατόμου σε σχέση με κάτι το οποίο ασχολείται, αυτό επιτυγχάνεται και ενισχύεται με τα εξής ακόλουθα:
- Έμφαση στις καθημερινές μικρές επιτυχίες
- Μη εστίαση στις αποτυχίες καθώς αυτό θα φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα
- Επιβράβευση, έπαινος όχι μόνο για το αποτέλεσμα αλλά και για την προσπάθεια
- Σχεδιασμός στόχων από το ίδιο το άτομο και όχι από τους υπόλοιπους, ασχέτως ηλικιακής ομάδας
- Οι συγκρίσεις συνήθως δεν βοηθούν και δημιουργούν αισθήματα μειονεξίας
- Η ανταμοιβή ας είναι η τελευταία λύση
Εν κατακλείδι, σημασία δεν έχει κάποιος πόσο γρήγορα μπορεί να πετύχει κάτι ή πόσο γρήγορα θα φτάσει κάπου αλλά το αν θα συνεχίσει να «πηγαίνει», και να «προχωράει» σε βάθος χρόνου. Επομένως, η ποιότητα και η διάρκεια των κινήτρων και όχι η ποσότητα ή επιτάχυνση μπορεί να φέρει πραγματικά και ουσιαστικά αποτελέσματα για την κατάκτηση ενός στόχου ή/και τη δέσμευση σε μία δραστηριότητα-συνθήκη.
Βερτουδάκης Βασίλης
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής
Κλινικός Αθλητικός Ψυχολόγος
